Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumlulukları

Yayın Tarihi
  1. HUKUKİ SORUMLULUKLAR
  1. Kuruluş Öncesi Sorumluluk Halleri (TTK md. 549 vd.)
  • Belgelerin ve beyanların kanuna aykırı olması

Şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumludur.

  • Sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliğinin bilinmesi

Sermaye tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun veya esas sözleşme hükümleri gereğince ödenmemişken, taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ile kusurlu olmaları şartıyla, şirket yetkilileri, bu payları üstlenmiş kabul edilirler ve payların karşılıkları ile zararı faiziyle birlikte müteselsilen öderler.

Sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin bulunmadığını bilen ve buna onay verenler, söz konusu borcun ödenmemesinden doğan zarardan sorumludurlar.

Sermaye artırımında sermaye artırımına ilişkin belgeler YK üyeleri tarafından hazırlandığı, hazırlatıldığı ve imzalandığı için  burada YK üyelerinin sorumluluğu doğmaktadır. YK üyeleri yerine belgeleri başkası imzaladıysa da, YK üyelerinin işlemlerde gözetim ve kontrol yükümlülüğü bulunduğundan sorumluluğu doğacaktır.

  • Değer biçilmesinde yolsuzluk

Ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zarardan sorumludur.

  • Halktan para toplamak

Bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplanması yasaktır.

  • Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve tasfiye memurlarının sorumluluğu

Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.

Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâli hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar.

Hiç kimse kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamaz; bu sorumlu olmama durumu gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamaz.

  • Özel Yükümlülükler
  • Yönetim faaliyetlerine katılma ve inceleme (gözetim) yükümlülüğü

YK üyelerinin YK toplantılarına katılmak, buna bağlı olarak orada görüş ve düşüncelerini açıklamak, alınmasını istemediği kararlara karşı çıkmak, muhalif kaldığı kararlar varsa muhalefetini toplantı tutanağına geçirtme görevleri bulunmaktadır. Aksi takdirde diğer YK üyelerinin almış olduğu karar dolayısıyla kendisi de sorumlu tutulacaktır.

       YK üyelerinin bir diğer görevi de evvelce görev yapan YK üyelerinin yapmış olduğu işlemlerin hukuka, esas sözleşmeye ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığını araştırmaktır.

  • Özen borcu

YK üyeleri, şirket işlerini görürken şirketin ve ortakların menfaatlerine uygun bir şekilde hareket etmek, gerekli dikkat ve özeni göstermek zorundadır. Bu borcu yerine getirmeyen YK üyeleri şirkete, ortaklara ve şirket alacaklılarına karşı sorumlu olur. Anonim şirket YK üyeleri, dikkatli ve basiretli bir yöneticinin aynı şartlar altında seçeceği hareket tarzına uygun olarak dikkat ve özen göstermek zorundadırlar.

  • Sadakat borcu

Ticari sırların dışarıya aktarılmaması, kişisel çıkarların şirket çıkarlarının önüne geçmemesi gerekir. Sır saklama yükümlülüğü görev süresiyle sınırlı değildir. YK üyeliği sıfatı sona erse dahi ticari sırların 3. kişilere ifşa edilmemesi gerekir.

  • Görüşmelere katılma yasağı

Yönetim kurulunda görüşülecek konuların üyelerden birini ilgilendirmesi halinde ilgili üyenin görüşmeye katılma yasağı bulunmaktadır. Yönetim kurulu üyesi, kendisinin şirket dışı kişisel menfaatiyle veya alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kişisel ve şirket dışı menfaatiyle şirketin menfaatinin çatıştığı konulara ilişkin müzakerelere katılamaz. Bu yasak, yönetim kurulu üyesinin müzakereye katılmamasının dürüstlük kuralının gereği olan durumlarda da uygulanır. Tereddüt uyandıran hâllerde, kararı yönetim kurulu verir. Bu oylamaya da ilgili üye katılamaz. Menfaat uyuşmazlığı yönetim kurulu tarafından bilinmiyor olsa bile, ilgili üye bunu açıklamak ve yasağa uymak zorundadır.

Bu hükümlere aykırı hareket eden yönetim kurulu üyesi ve menfaat çatışması nesnel olarak varken ve biliniyorken ilgili üyenin toplantıya katılmasına itiraz etmeyen üyeler ve söz konusu üyenin toplantıya katılması yönünde karar alan yönetim kurulu üyeleri bu sebeple şirketin uğradığı zararı tazminle yükümlüdürler.

  • Şirketle işlem yapma yasağı

YK üyelerinden biri, genel kuruldan izin almadan, şirketle kendisi veya başkası adına herhangi bir işlem yapamaz. Aksi takdirde şirket, yapılan işlemlerin batıl olduğunu iddia edebilir. Bu yasak emredici bir hüküm değildir, esas sözleşme ile kaldırılabilir.

  • Rekabet yasağı

YK üyeleri, şirketin konusuna giren ticari işlemleri kendisi veya başkası hesabına yapamaz. YK üyesi, görev aldığı A.Ş. ile aynı konularda faaliyet gösteren başka bir şirkette sınırsız sorumlu ortak olamaz. Örneğin; bilgisayar yazılım programı ile iştigal eden bir şirkette YK üyesi olan A, kendisi veya başkası hesabına  aynı konuda bir işyeri açamaz. Aynı şekilde, bu konuda faaliyet gösteren bir kolektif şirkete ortak olamaz. Aynı konuda faaliyet gösteren bir anonim veya limitet şirkete ise ortak olabilir ama bu şirketlerde yönetim kurulu üyeliği, murahhaslık veya müdürlük görevleri üstlenemez.

Rekabet yasağına aykırı harekette bulunan YK üyelerinden şirket tazminat istemekte veya tazminat yerine yapılan işlemi şirket adına yapılmış saymakta ve üçüncü kişiler hesabına yapılan sözleşmelerden doğan menfaatlerin şirkete ait olduğunu dava etmekte serbesttir. Müeyyidelerin uygulanabilmesi ve hangi talebin geçerli olacağının tespiti için YK kararı alınması gerekmektedir. Bu görüşmelere ¨görüşmelere katılma yasağı¨ uyarınca ihlal eden üye katılamayacaktır. İhlal dolayısıyla talep haklarının kullanılması ihlalin öğrenilmesinden itibaren 3 aylık ve her halükarda 1 yıllık zamanaşımına tabidir.

  • Şirkete borçlanma yasağı

Pay sahibi olmayan YK üyeleri ile YK üyelerinin pay sahibi olmayan yakınları (alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından biri) A.Ş.’ye nakit olarak borçlanamaz. Nakit ile kastedilen; söz konusu kişilere şirket kasasından veya hesabından borç verilememesidir.

Bu kişiler için şirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz. Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklıları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip edebilir. Örneğin; şirket hesabından YK üyesinin oğluna 50.000 TL borç verilmişse, şirketten alacaklı olan 3. şahıslar alacaklarının tahsili amacıyla YK üyesinin oğlu aleyhine doğrudan doğruya takip veya dava yoluna gidebileceklerdir.

Diğer bir yaptırım ise yasağı ihlal edenlerin 300 günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılmalarıdır.  (TTK md. 562/5-c)

İstisnalar: Şirketler topluluğuna dahil olan şirketler birbirlerine kefil olup garanti verebilirler.

  • İDARİ VE CEZAİ SORUMLULUKLAR
  • Ticari defterlerini tutmama ve incelemeye uygun hale getirmeme – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Şirket ile ilgili gönderilmiş bulunan her türlü belgenin kopyasını saklamama – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Tutulan defterlere yapılması gereken açılış ve kapanış onaylarını yaptırmama – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Ticaret defterlerini Türkçe tutmama, defterlerde anlamı açıkça belirtilmeyen kısaltmaları, rakamları, harfleri ve sembolleri kullanma – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Usule aykırı envanter çıkarma – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Sadece görüntü veya başkaca bir veri taşıyıcısı aracılığıyla ibraz edilebilen saklanması zorunlu olan belgelerin okunabilmesi için gerekli olan yardımcı araçları kullanıma hazır bulundurmama – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Finansal tablolarını belirlenen standartlarda tutmama – 2020 yılı için 9.387 TL idari para cezası
  • Bağlı şirket raporlarının usulüne uygun tutulmaması ve hakim şirketin istemi üzerine bağlı şirketin raporları haklı sebep olmaksızın incelemeye sunmaması – 200 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Tutulmakla ve muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, denetime yetkili olanlarca istenmesine rağmen vermeme veya eksik verme ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleme – fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde 300 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Pay sahiplerinin sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmemesine ve anonim şirketin serbest yedek akçelerle birlikte karı geçmiş yıl zararlarını karşılayacak düzeyde olmamasına rağmen pay sahiplerine borç vermesi – 300 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyeleri ile yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmayan yakınlarının şirkete nakit borçlanmasından, bu kişiler için şirketin kefalet, garanti ve teminat vermesinden, sorumluluk yüklenmesinden, bunların borçlarını devralmasından sorumlu olanlar – 300 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Ticari defterlerin mevcut olmaması, hiçbir kayıt içermemesi veya uygun şekilde saklanmaması – 300 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Görevi dolayısıyla incelemesine sunulan defter ve belgeleri inceleyenlerin, elde ettikleri veya verilen bilgilerden öğrendikleri iş ve işletme sırlarını açıklamaları – TCK 239 uyarınca 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası
  • Şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgeleri sahte olarak düzenleyenler ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar – 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası
  • Sermaye tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun veya esas sözleşme hükümleri gereğince ödenmemişken, taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ve Sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin bulunmadığını bilen ve buna onay verenler –  3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası
  • Ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar – 90 günden az olmamak üzere adli para cezası
  • Bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunarak para toplayanlar –  6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası
  • Anonim şirket internet sitesini açmayan yönetim kurulu üyeleri hakkında 100 günden 300 güne kadar, internet sitesinde yer alması gereken bilgileri siteye usulüne uygun olarak koymayan failler – 100 güne kadar adli para cezası
  • VERGİ HUKUKUNDAN VE KAMU ALACAKLARINDAN DOĞAN SORUMLULUKLAR

Vergi Usul Kanunu’nun 10. md.’si uyarınca şirketten tahsil edilemeyen vergi ve buna bağlı alacakların ¨kanuni temsilcilerin¨ varlıklarından alınacağı hükme bağlanmıştır. Yani, temsilcilerin bu ödevleri yerine getirmemeleri yüzünden yükümlünün malvarlığından tamamen veya kısmen alınamayan vergi ve buna bağlı alacaklar, kanuni temsilcilerin varlıklarından alınacaktır.

Anonim şirketlerin ticaret siciline tescil ve Türkiye ticaret sicili gazetesinde ilan edilen kanuni temsilcileri, 6183 sayılı Amme alacaklarının tahsil usulü hakkında kanunun mükerrer 35. Maddesi ile amme alacağının ödenmesinden sorumlu tutulmuştur.

Sorumlu olan YK üyeleri veya murahhas üye veya müdürler, kamu yükümlülüğünün doğduğu sırada değil, yerine getirilmesi gereken dönemde görevde olanlardır.

YK üyeleri, kamu yükümünün yerine getirilmesinin kendi kasıt veya ihmalleri sonucu olmadığını veya arada nedensellik bağı  bulunmadığını kanıtlayarak sorumluluktan kurtulabilirler.

YK üyelerinin kamu borçlarından sorumluluğu ikincil derecededir. YK üyelerine başvurmadan önce A.Ş.’nin kendisine gidilmelidir. Birden çok YK üyesi varsa üyelerin sorumluluk şekline bakılacaktır. Müşterek ve müteselsil sorumlular için her bir YK üyesine ayrı ayrı ödeme emri düzenlenmek suretiyle takibe geçilecektir.

VUK 10 uyarınca ödeme yapmak zorunda kalan YK üyesi, asıl mükellefe rücu etme imkanına sahiptir.

Yönetim kurulu üyeleri, ayrıca, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca ödenmeyen sosyal güvenlik primlerinden şirket ile birlikte sorumludur. Bu nedenle, diğer kamu borçlarından farklı olarak yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu da asli niteliktedir. Dolayısıyla, ödenmeyen sosyal güvenlik primleri için anonim şirket aleyhine takip yapılmaksızın, doğrudan yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna gidebilecektir.